آفت دهان و زبان (Canker Sores) برجستگی‌ای کوچک و بی‌آزار به نظر می‌رسد که می‌تواند بسیار دردناک باشد! و خوردن، نوشیدن، صحبت کردن را دشوار کند. افت دهان محرک‌های خود را دارد، اما می‌تواند هرموقع بدون دلیل مشخصی ظاهر شود. درمان آفت دهان معمولا در عرض یکی دوهفته و خودبه‌خود اتفاق می‌افتد. پس جای نگرانی نیست.
اما اگر این زخم بیش از حد آزارتان می‌دهد، راههای درمان سریع آفت دهان اصلا کم نیستند. در ادامه روش‌های طبیعیِ درمان خانگی آفت دهان را بررسی می‌کنیم؛ با داروها و مکمل‌های مفید آشنا می‌شویم؛ و خواهیم گفت چه موقع برای درمان باید به متخصص مراجعه کنید.
آفت دهان چیست؟
در بخش‌های بعد توضیح داده‌ایم که برای آفت دهان چی خوبه، اما پیش از آن خوب است این عارضه (با نام علمی aphthous ulcers) و دلیل‌اش را هم بشناسیم.
این زخم‌های دایره‌ای-شکل و ریز به رنگ سفیدِ مایل به زرد روی بافت‌های داخلی دهان (لثه‌ها، زبان یا قسمت داخلی لب‌ها و گونه‌ها) ظاهر می‌شوند. علائم معمول این ضایعات دهانی شامل احساس سوزن سوزن شدن یا سوزش زخم و نزدیک آن است. غذاهای سیتریک و اسیدی هم درد و ناراحتیِ آفت دهان را بیشتر می‌کنند.
البته این زخم‌ها خصوصیتی دارند که می‌تواند خیال‌تان را کمی راحت کند: افت دهان مسری نیست. مهمترین علائم این مشکل اینها هستند:
- احساس سوزش در داخل دهان
- زخم(های) ریز زرد یا سفید در دهان
- زخم یک مرز قرمز در اطراف خود دارد
- تب
- احساس تهوع
- التهاب غدد لنفاوی
علت آفت دهان چیست؟
اگر بتوانید علت این زخم‌ها را بهتر حدس بزنید، احتمالا درمان خانگی آفت دهانتان هم موفق‌تر خواهد بود. البته چالشی که وجود دارد این است که قضاوت درباره علت آفت دهان ساده نیست.
علت اصلی این مشکل هنوز مشخص نیست؛ هرچند می‌دانیم نوجوانان و بزرگسالان (مخصوصا خانم‌ها) آن را بیشتر تجربه می‌کنند. اما همان‌طور که گفتیم، مواردی هستند که می‌توانند علت آفت دهان باشند یا اینکه آن را تشدید کنند.
پس دفعه بعد که با زخم در دهانتان خود مواجه شدید، سعی کنید به یاد بیاورید که چه چیزی ممکن است باعث ایجاد آن شده باشد. به این ترتیب می‌توانید بهتر و سریع‌تر تصمیم بگیرید که برای درمان آفت دهان سراغ چه روشی بروید.
رایج‌ترین دلایل این عارضه اینها هستند:
- کمبود آهن، روی، ویتامین B-12 یا اسید فولیک
- حساسیت به غذاهایی مانند آجیل، تخم مرغ، پنیر، شکلات، مرکبات و مواد غذایی تند
- پروتزهای نامناسب یا بریس‌هایی که دائما بافت‌های نرم دهان را تحریک و زخم می‌کنند
- استفاده از خمیر دندان یا دهانشویه‌های حاوی سدیم لوریل سولفات
- بریدگی روی زبان یا گونه‌ها به دلیل گاز گرفتن
- آسیب به دهان در اثر عمل دندانپزشکی
- واکنش آلرژیک به یکسری باکتری‌های موجود در دهان
- استرس و اضطراب
- تغییرات هورمونی (به ویژه در زمان بارداری یا قاعدگی)
- برفک دهان
- ترک سیگار
علت آفت مکرر دهان چیست؟
منظور از آفت مکرر دهان، زخم‌هایی هستند که در فواصل زمانی کوتاه و مشخص خود را نشان می‌دهند، و نه لزوما در یک نقطه. برای علت آفت مکرر دهان، اولین توصیه توجه به روتین بهداشت دهان و دندان و غذاهایی است که مصرف می‌کنید. بررسی دقیق این دو موضوع معمولا سرنخ‌های مهمی دارد.
اگر سرنخ‌ها را پیدا کردید و در روتین‌تان تغییراتی دادید اما بهبودی ندیدید، بهتر است با پزشک یا دندانپزشک‌تان خود مشورت کنید. پون علت آفت مکرر دهان می‌تواند بیماری‌های زمینه‌ای و خودایمنی مانند موارد زیر باشد:
- عفونت‌های ویروسی مانند ویروس تبخال یا آبله مرغان
- کمبود آهن
- کمبود ویتامین B12
- بیماری کرون
- بیماری سلیاک
- سیستم ایمنی ضعیف ناشی از HIV یا لوپوس
- آرتریت واکنشی
برخی از داروها مانند مسدودکننده‌های بتا، داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی، شیمی‌درمانی یا رادیوتراپی هم می‌توانند علت آفت مکرر دهان باشد.
درمان آفت دهان
پاسخ‌های بالقوه به این سوال که “برای آفت دهان چی خوبه” را می‌توانیم به دو دسته کلی تقسیم کنیم: درمان‌های خانگی و استفاده از مکمل و دارو.
درمان خانگی آفت دهان
برخی از بهترین روش‌های خانگی برای درمان آفت زبان و دهان را در ادامه می‌بینید:
شست‌وشو با آب نمک
یکی از رایج‌ترین و مفیدترین درمان‌ها برای بسیاری از مشکلات دهان، از جمله درمان سریع آفت دهان، شست‌وشوی دهان با آب نمک است. این روش شاید برای ضایعات دهانی کمی درد ایجاد کند، اما می‌تواند به خشک شدن سریع زخم و تخلیه سریع‌تر مایع اطراف غشا کمک کند.
برای درمان افت دهان با آب نمک یک قاشق چای‌خوری نمک را در نصف فنجان آب گرم حل کنید؛ محلول را 20 تا 30 ثانیه در دهان بچرخانید و بیرون بریزید. اینکار را چندبار در روز تکرار کنید.
چای سیاه
چای سیاه حاوی تانن است که می‌تواند درد را به میزان چشمگیری کاهش دهد. برای تکسین افت دهان به کمک چای سیاه، به چای کیسه‌ای و آب ولرم احتیاج دارید.
چای کیسه‌ای را در ولرم قرار دهید. سپس آن را بردارید و روی زخم بگذارید. اجازه دهید 10 تا 15 دقیقه روی آن بماند. همچنین، می‌توانید چای سرد را قرقره کنید.
شست‌وشو با جوش شیرین
بی‌کربنات سدیم (جوش شیرین) هم می‌تواند به درمان سریع آفت دهان کمک کند. این ماده pH دهان را متعادل می‌کند؛ تورم را کاهش می‌دهد و به تسکین ضایعات دهانی کمک می‌کند.
تنها باید یک قاشق چای‌خوری جوش شیرین را در نصف فنجان آب حل کنید. محلول را 20 تا 30 ثانیه در دهان بچرخانید و بیرون بریزید. اینکار را چندبار در روز تکرار کنید. اگر احیانا کمی از این محلول را قورت دادید؛ نگران نشوید. بلعیدن جوش شیرین ضرری ندارد.
ماست پروبیوتیک
مصرف ماست‌های پروبیوتیک باعث از بین رفتن باکتری‌های مضر در دهان و دندان می‌شود، و به درمان سریع‌تر درمان آفت زبان و دهان کمک می‌کند. توصیه می‌شود این ماست را به صورت خنک میل کنید، تا درد و التهاب زخم بیشتر و بهتر آرام شود.
آب اکسیژنه
برای درمان خانگی آفت دهان از پراکسید هیدروژن یا آب اکسیژنه هم می‌توان استفاده کرد. این ماده با به حداقل رساندن باکتری‌های دهان و تمیز کردن زخم به درمان آن کمک می‌کند.
برای امتحان کردن این روش، محلول 3 درصد پراکسید هیدروژن را با مقدار مساوی آب رقیق کنید. یک گوش پاک‌کن را به محلول آغشته کنید، و آرام روی افت دهان بمالید. اینکار را چندبار در روز تکرار کنید.
راه دیگر، استفاده از پراکسید هیدروژن رقیق‌شده به عنوان دهانشویه است. محلول را حداقل یک دقیقه در دهان بچرخانید و بعد بیرون بریزید.
پودر زاج
پودر زاج سولفات آلومینیوم پتاسیم دارد، و معمولا به عنوان نگهدارنده‌ی مواد غذایی استفاده می‌شود. اما به دلیل خاصیت قابض‌اش، می‌تواند با کوچک کردن بافت‌ها به درمان خانگی آفت دهان هم کمک کند.
چندگرم پودر زاج را با چندقطره آب اضافه کنید تا به خمیر تبدیل شود. این خمیر را روی زخم(ها) اعمال کنید و بگذارید یک یا دو دقیقه بماند. حالا دهان خود را کاملا با آب بشویید. هرروز این کار را تکرار کنید تا زخم کاملا محو شود.
عسل
عسل یک پاسخ رایج و موثرِ دیگر به سوالِ “برای آفت دهان چی خوبه” است، چون خواص ضد باکتریایی و ضد التهابی بی‌نظیری دارد.
عسل اندازه، درد و تورم این زخم‌ها را به حداقل می‌رساند. همچنین، می‌تواند از عفونت ثانویه جلوگیری کند. برای نتیجه بهتر و درمان سریع آفت دهان، سه یا چهاربار در روز روی زخم عسل بمالید.
شیر منیزی
شیر منیزی اسید را خنثی می‌کند؛ یعنی می‌تواند PH دهان را تغییر دهد. تغییر در سطح pH دهان هم رشد باکتری‌ها را دشوار می‌کند. منیزیم هیدروکسید با ایجاد لایه‌ای در اطراف تحریک را به حداقل می‌رساند، و درد را تسکین می‌دهد.
برای درمان آفت زبان و دهان، مقدار کمی شیر منیزی را روی زخم بمالید. قبل از شست‌وشو اجازه دهید چندثانیه رو آن بماند. اینکار را دو یا سه‌بار در روز تکرار کنید.
روغن نارگیل
روغن نارگیل دارای خواص ضد میکروبی و ضد التهابی است، که آن را به درمانی عالی برای زخم‌های ناشی از باکتری تبدیل می‌کند. این روغن جلوی گسترش افت دهان را هم می‌گیرد، و به کاهش درد و قرمزی اطراف آن کمک می‌کند.
برای کمک به درمان آفت دهان، مقداری روغن نارگیل را با پنبه روی زخم اعمال کنید. این کار را چندبار در روز تکرار کنید تا زخم کاملا خوب شود.
عصاره اکیناسه
وقتی پرسیدید برای آفت دهان چی خوبه، احتمالا انتظار چنین پاسخی را نداشتید. اما اگر بتوانید عصاره اکیناسه یا سرخارگل را تهیه کنید، می‌توانید برای درمان این زخم‌ها از آن استفاده کنید. عصاره اکیناسه سیستم ایمنی بدن را تقویت می‌کند، و باعث التیام زخم‌ها و پیشگیری از آنها می‌شود.
یک قاشق چای‌خوری از عصاره را با مقداری آب گرم مخلوط کنید. یکی-دو دقیقه محلول را در دهان بچرخانید و بعد بیرون بریزید. راه دیگر درمان سریع آفت دهان با استفاده از اکیناسه این است که دمنوش آن را میل کنید.
هرروشی که را که انتخاب کردید، آن را سه‌بار در روز تکرار کنید.
شیرین بیان
شست‌وشوی دهان با چای شیرین‌بیان هم تاثیر شگفت‌انگیزی روی درمان آفت دهان دارد. کافی‌ست روزی چندفنجان چایِ آن را میل کنید تا تاثیر ضد التهابی و ضد ویروسیِ طبیعی آن را ببینید.
کمپرس بابونه
بابونه یک راه طبیعیِ عالی برای تسکین درد و درمان درمان افت دهان است. بابونه دو ترکیب فوق‌العاده دارد: آزولن و لوومنول که خواص ضد عفونی‌کننده و ضد التهابی دارند.
شما می‌توانید با کمپرس چای کیسه‌ای بابونه این زخم را تسکین دهید. چای کیسه‌ای را با فرو بردن آن در آب خیس کنید، و آن را چنددقیقه روی زخم نگه دارید. اینکار را سه یا چهاربار در روز تکرار کنید.
راه دیگر برای درمان خانگی آفت دهان با بابونه، شست‌وشوی دهان با چایِ آن است.
مریم گلی
اکثرا از دمنوش مریم گلی برای تسکین تورم دهان استفاده می‌شود. به لطف خواص ضد عفونی‌کننده، ضد التهاب، قابض و ضد باکتریایی، شست‌وشوی دهان با چای مریم گلی به درمان درمان آفت زبان و دندان هم کمک می‌کند.
وقتی دمنوش دم کشید، کمی از آن را در یک فنجان بریزید و اجازه دهید خنک شود. آن را چنددقیقه در دهانتان بچرخانید و سپس بیرون بریزید. البته قورت دادن آن هم مشکلی ندارد.
سرکه سیب
سرکه سیب با از بین بردن باکتری‌هایی که زخم‌ها را دردناک می‌کنند، می‌توانند در درمان خانگی آفت دهان موثر باشد. البته طبیعت اسیدی آن می‌تواند در وهله اول آزاردهنده باشد، پس با احتیاط سراغ آن بروید، یا اینکه روش‌های دیگر را امتحان کنید.
یک قاشق چای‌خوری سرکه سیب را یک فنجان آب را مخلوط کنید. این محلول را به مدت 30 تا 60 ثانیه در دهانتان بچرخانید، آن را بیرون بریزید، و حتما دهانتان را خوب با آب بشویید. اینکار را چندبار در روز انجام دهید.
برای درمان آفت دهان با سرکه سیب همچنین می‌توانید مقداری از آن را گوش پاک‌کن مستقیما روی زخم اعمال کنید. این روش می‌تواند برای برخی افراد مؤثر باشد و روند بهبودی را کوتاه‌تر کند، اما می‌تواند برای برخی افراد هم باعث درد و ناراحتی بیشتر شود.
یخ
یخ لزوما نه به رفع علت آفت دهان کمک می‌کند، نه آن را درمان می‌کند. با این حال، به خوبی می‌تواند التهاب و درد آن را کاهش دهد. شما می‌توانید از یک آب‌نبات چوبی یخی استفاده کنید، یا صرفا یک تکه یخ را روی زخم بمالید.
درمان سریع آفت دهان با دارو و مکمل
در ادامه راه‌هایی را معرفی می‌کنیم که یا از دارو و مکمل برای درمان این ضایعات کمک می‌گیرند، یا دقیقا نمی‌توان آنها را در دسته درمان‌های خانگی و طبیعی قرار داد.
این روش‌ها معمولا در درمان آفت زبان و دهان موثرتر و سریع‌تر هستند. اما فراموش نکنید که پیش از استفاده از آنها حتما دستورالعمل مصرف‌شان را بخوانید، یا با پزشک‌تان مشورت کنید.
مکمل زینک
همان‌طور که بالاتر اشاره کردیم، آزمایش‌های مختلف نشان داده‌ان که کمبود زینک یا روی در بدن از علت‌های آفت دهان است. با مصرف قرص زینک هم می‌توان به درمان آفت دهان کمک کرد، هم احتمال بروز آن در آینده را کاهش داد.
اگر درمان خوش‌مزه‌تری را می‌پسندید، از آب‌نبات‌ها و پاستیل‌های حاوی زینک هم می‌توانید اسنفاده کنید.
مکمل ویتامین B
مکمل ویتامین B هم می‌تواند در پیشگیری و درمان افت دهان تاثیرگذار باشد. اگر به هردلیل مایل به استفاده از این مکمل نبودید، می‌توانید از مواد غذایی‌ای استفاده کنید که سرشار از ویتامین B هستند، مانند گوشت و تخم مرغ.
مکمل آهن
مصرف قرص آهن هم می‌تواند در پیشگیری و درمان آفت دهان موثر ظاهر شود. برای مصرف این قرص، حتما با پزشک خود مشورت کنید و بدون نسخه برای مصرف آن برنامه‌ریزی نکنید.
البته برای تامین آهن بدن‌تان به شکل طبیعی هم می‌توانید اقدام کنید، مثلا با اضافه کردن گزینه‌هایی مانند عدس، اسفناج و … به رژیم غذایی.
دهانشویه
دهانشویه‌های مختلفی در داروخانه‌ها موجود هستند که به طور خاص برای درمان سریع آفت دهان فرموله شده‌اند. این محصولات از عفونت دهان و لثه‌ها جلوگیری می‌کنند، و باکتری‌های مضر داخل دهان و روی زبان را از بین می‌برند.
داروهای استروئیدی
داروهای استروئیدی مانند تریامسینولون استوناید یا فلوسینونید، به شرطی که با تجویز پزشک مصرف شوند، روند بهبود و درمان آفت دهان را بسیار کوتاه می‌کنند.
کپسول ویتامین E
کپسول ویتامین E، و در واقع مایع درون آن درد این زخم‌های دهانی را تسکین می‌دهد و از عفوت آنها جلوگیری می‌کند. تنها باید یک کپسول ویتامین E را باز کنید، و محتویات آن را روی افت دهان قرار دهید.
چه موقع برای درمان افت دهان به متخصص مراجعه کنیم؟
در بیشتر مواقع، آفت‌ها نشانه بیماری‌های جدی و شدید نیستند و خودبه‌خود (بدون درمان خانگی و دارویی) خوب می‌شوند. اما اگر زخم‌ها بهتر نشدند یا به درمان‌های خانگی پاسخ ندادند، در چنین سناریوهایی باید با دندانپزشک‌تان خود مشورت کنید:
- به طور منظم یا در یک بازه زمانی طولانی مدام با افت دهان درگیر هستید.
- بهبود زخم‌ها بیشتر از سه هفته طول می‌کشد.
- زخم‌ها خوردن و بلع را به شدت دشوار می‌کنند.
- احساس می‌کنید مریض هستید.
این ضایعه‌ها گاهی اوقات نشانه مشکلات گوارشی هم هستند. اگر هریک از علائم زیر را تجربه کردید، به پزشک مراجعه کنید:
- معده درد
- تب
- احساس ضعف به دلایل غیر قابل توضیح
- سوزش چشم
- بثورات یا زخم در قسمت‌های دیگر بدن
فراموش نکنید که قرمز شدن و دردناک شدن این زخم‌ها می‌تواند نشانه عفونی شدن آنها باشد.
درمان آفت زبان و دهان توسط دندانپزشک
در این مطلب تلاش کردیم توضیح دهیم برای آفت دهان چی خوبه، و موثرترین درمان‌های خانگی و دارویی آن را مرور کردیم. امیدواریم همین روش‌های طبیعی و ساده، زخم‌های دهان شما را تسکین و بهبود دهد.
اگر با توجه به علائمی که گفتیم، متوجه شدید که این عارضه‌ها مکرر هستند و بیش از حد طبیعی شما را آزار می‌دهند، دندانپزشکان کلینیک «مهرآوید» آماده کمک به شما هستند. برای دریافت نوبت آنلاین از طریق راههای درج شده با ما در ارتباط باشید. مراجعه کنید.