رادیولوژی دهان و دندان

انواع رادیولوژی دهان و دندان

 انواع رادیولوژی‌های دهان و دندان به دو گروه رادیولوژی داخل دهانی و رادیولوژی خارج دهانی تقسیم می‌شود. در نوع داخل دهانی اشعه ایکس در درون دهان قرار می‌گیرد و در نوع خارج دهانی این اشعه در خارج از دهان می‌ماند. 

رادیولوژی داخل دهانی

در این رادیوگرافی، جزئیات زیادی نشان داده می‌شود. از آن برای تشخیص پوسیدگی دندان، بررسی سلامت قسمت استخوانی اطراف دهان و دندان، مشاهده دندان در حال رشد و ریشه دندان استفاده می‌شود. از انواع رادیولوژی داخل دهانی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.

• رادیوگرافی پری اپیکال نشان دهنده سمت چپ دندان: این رادیوگرافی یک یا دو دندان را همزمان نشان می‌دهد و شبیه رادیوگرافی بایت وینگ است و فرق آن با بایت وینگ در نشان دادن ارتفاع دندان است. رادیوگرافی پری اپیکال، ارتفاع یک دندان به صورت کامل از تاج و قسمت پایه‌ای تا ریشه دندان را نمایش می‌دهد. این رادیوگرافی، نشان‌دهنده تغییرات غیرطبیعی ریشه و استخوان محیطی است. 

• رادیوگرافی بایت وینگ نشان دهنده سمت راست دندان: این رادیوگرافی دندان‌های عقب را نمایش می‌دهد. معمولا دندانپزشکان از هر طرف صورت یک یا دو بایت وینگ را برای تشخیص جزییات لازم دارند. در این نوع رادیوگرافی بیمار باید وسیله‌ای شبیه بال را در دهان خود قرار دهد تا نوار اشعه ایکس را ثابت نگه دارد و دندانپزشک بتواند پوسیدگی دندان‌های عقب و تغییر ضخامت استخوان‌ها را که نشانه بیماری‌های لثه است با استفاده از این رادیوگرافی تشخیص دهد؛ همچنین می‌تواند میزان مناسب تاج را تعیین کند و سایش و مشکلات پرکردگی دندان را نشان دهد.

• رادیوگرافی اکلوزال نشان دهنده سطح اکلوزال دندان‌ها: رادیوگرافی اکلوزال از رادیوگرافی‌های دیگر بزرگتر بوده و برای نشان دادن جایگاه دندان کودکان در فک بالا و پایین کاربرد دارد.

رادیولوژی خارج دهانی

انجام این رادیوگرافی از بیرون دهان صورت می‌گیرد و نوار در خارج از دهان قرار داده می‌شود. با استفاده از آن علاوه بر عکسبرداری از دندان، فک و جمجمه هم بررسی می‌شود. در واقع این عکسبرداری به تشخیص بیماری‌های داخل دهانی مربوط نمی‌شود. از کاربردهای آن می‌توان به بررسی رشد دندان‌ها، بررسی دندان‌های تحت فشار، تشخیص بیماری‌های دهان و دندان، رابطه بین دندان و فک و… اشاره کرد. در این نوع رادیوگرافی به جزئیات توجه زیادی نمی‌شود. رادیوگرافی‌های خارج دهانی مانند رادیوگرافی داخل دهانی بوده با این تفاوت که از بیرون دهان عکس می‌گیرد. این رادیوگرافی شامل انواع مختلفی است که از جمله آنها عبارتند از:

• سی تی اسکن استاندارد: رادیوگرافی مزبور در مرکز رادیولوژی یا بیمارستان صورت می‌گیرد. در این نوع رادیوگرافی، فرد را به حالت خوابیده نگه می‌دارند و دستگاه می‌تواند تصویر را با چرخش به دور سر بیمار ثبت کند. میزان اشعه این رادیوگرافی از رادیوگرافی مخروطی توموگرافی کامپیوتری بسیار بیشتر است‌. از این نوع رادیوگرافی برای بررسی محل و اندازه ایمپلنت استفاده می‌شود و از بیمار که در حالت درازکش می‌خوابد عکس می‌گیرد.
• رادیوگرافی توموگرافی: این رادیوگرافی فقط یک لایه را خوب نشان داده ‌و لایه‌های دیگر را تار نمایش می‌دهد و برای مواردی مناسب است که به سختی دیده می‌شوند یا به وسیله قسمت‌های دیگر پوشانده شده است. در واقع این رادیوگرافی، قسمت‌های مخفی و پوشیده شده با بافت دهانی را به صورت خطی نمایش می‌دهد.

• سیالوگرافی: در این روش که از اشعه ایکس استفاده می‌شود نوعی رنگ کاربرد دارد که وارد غدد بزاقی می‌کنند تا در نوار رادیوگرافی مشاهده شود. دندانپزشک با کمک این روش به بررسی مشکلات بزاقی می‌پردازد.

• رادیوگرافی دیجیتالی: از جدیدترین روش‌های رادیوگرافی، رادیوگرافی دیجیتالی است. به جای گرفتن نوار در اتاق تاریک از نوار استاندارد اشعه ایکس با صفحه الکترونیکی صاف یا سنسور استفاده می‌کنند. این تصاویر دوبعدی خیلی سریع وارد کامپیوتر شده و روی صفحه مشاهده می‌شود. تصاویر این رادیوگرافی قابلیت بزرگنمایی دارند و دندانپزشک می‌تواند کوچکترین تغییرات را متوجه شود. اگر از این روش به درستی استفاده شود میزان اشعه آن کمتر از موارد دیگر است‌.

• رادیوگرافی OPG: در این رادیوگرافی همه دندان‌های فک بالا و فک پایین نمایش داده می‌شوند. مهم‌ترین کاربرد آن تشخیص دادن ضایعات فک و دندان و نشان دادن دندان‌های نهفته و بررسی استخوان‌های باقی‌مانده برای عمل ایمپلنت است.

• رادیوگرافی سفالومتری: در رادیوگرافی مزبور از یک طرف سر عکس گرفته می‌شود. این رادیوگرافی نوعی از عکسبرداری است که جمجمه، فک، دندان و صورت را اندازه‌گیری می‌کند. دندانپزشکان از این رادیوگرافی به عنوان نقشه درمان بهره می‌گیرند و به تشخیص مشکلات بین دندان و فک می‌پردازند. ارتودنسیت‌ها از این رادیوگرافی بیشتر برای درمان ارتودنسی استفاده می‌کنند.

• رادیوگرافی مخروطی توموگرافی کامپیوتری: دستگاهی در این رادیوگرافی استفاده می‌شود که دور سر فرد حرکت می‌کند و از بافت استخوان و عصب عکس می‌گیرد. این رادیوگرافی تصاویر سه‌بعدی با کیفیتی از دندان، بافت‌های نرم و عصب و استخوان می‌گیرد و اشعه آن به شکل مخروطی است و به همین دلیل ضرر کمتری نسبت به سی تی اسکن دارد.
• ام آر آی: با استفاده از این روش، تصاویر سه‌بعدی از دهان و دندان گرفته می‌شود و بهترین روش برای بررسی بافت‌های نرم در اطراف دندان است.

عکس رادیگرافی دهان و دندان

رادیولوژی دهان و دندان یا رادیوگرافی دندان به تصاویری می‌گویند که از دندان، استخوان و بافت‌های نرم اطراف دندان می‌گیرند و دندانپزشک با توجه به آن مشکلات دهان و دندان را تشخیص می‌دهد. با کمک این عکس‌ها می‌توان مشکلات دندانی و پوسیدگی‌ها و ساختار دندان را مشاهده کرد؛ چرا که پوسیدگی‌ها و ساختار دندان را در معاینه معمولی نمی‌توان تشخیص داد. به همین دلیل دندانپزشکان بیماران را به این مراکز رادیولوژی ارجاع می‌دهند که البته نوع عکس رادیولوژی فک و صورت و تعداد آنها به عوامل مختلفی همچون سن بیمار، تعداد مراجعات به دندانپزشک، رعایت کردن یا رعایت نکردن بهداشت فردی دهان و دندان و … مربوط است. ما در این مطلب قصد داریم به صورت جزئی‌تر به این موضوع بپردازیم؛ پس با ما همراه باشید.

چرا در دندانپزشکی رادیولوژی ضروری است؟

بعد از گرفتن نوبت دندانپزشکی و مراجعه به دندانپزشک، او بیمار را به مرکز رادیولوژی ارجاع می‌دهد. در این مرکز برای اینکه مشکلات مربوط به دهان و دندان و پوسیدگی یا ساختارهای پنهان دندان مشخص شود از اشعه ایکس استفاده می‌شود. با استفاده از این اشعه، مشکلات اولیه قبل از اینکه خود را نشان دهد مشخص می‌شود و می‌توان برای جلوگیری از آن اقداماتی انجام داد. برای اینکه دندان‌هایی که سر جای خود قرار ندارند یا در لثه به خوبی رشد نکردند و پنهان هستند یافته شوند هم از طریق رادیولوژی می‌توان اقدام کرد. مشکلات دیگری که به وسیله رادیولوژی می‌توان مشخص کرد شامل کیست، آبسه و تومور می‌شوند؛ همچنین برای بررسی موقعیت دندان دائمی در حال رشد در بچه‌هایی که هنوز دندان شیری آنها نیفتاده است هم کاربرد دارد. از موارد دیگر استفاده از رادیولوژی در دندانپزشکی می‌توان به طرح‌ریزی درمان مناسب برای جراحی‌های گسترده مانند عصب کشی، ایمپلنت، مرتب کردن دندان‌های نامرتب برای ارتودنسی و … اشاره کرد. برای دندان‌هایی که در معرض پوسیدگی نیستند افراد بزرگسال باید هر ۲ تا ۳ سال یکبار، نوجوانان هر یک سال و نیم تا ۳ سال و کودکان یک تا دو سال با اشعه ایکس بایت وینگ عکسبرداری شوند؛ بزرگسالانی که دندان‌هایشان در معرض پوسیدگی هستند لازم است هر ۶ ماه الی ۱۸ ماه یکبار و کودکان و نوجوانان هر ۶ ماه تا ۱۲ ماه از دندان‌هایشان با اشعه ایکس بایت وینگ عکسبرداری شود.

انجام رادیوگرافی چگونه صورت می گیرد؟

رادیوگرافی در مطب دکتر دندانپزشک انجام گرفته و توسط او بررسی می‌شود. انجام رادیوگرافی تنها چند دقیقه زمان می‌برد و برای افراد دردناک نیست. نحوه گرفتن عکس رادیوگرافی دندان به این ترتیب است که بیمار در حالت نشسته قرار می‌گیرد و برای اینکه بدن او از اشعه مضر محافظت شود با پیش‌بند سربی پوشانده می‌شود. با استفاده از یقه‌بند محافظ تیروئید هم گردن بیمار را می‌پوشانند. افراد دیگر حاضر در اتاق هم باید لباس محافظ بپوشند یا پشت سپر محافظتی بایستند. تکنسین، تکه مقوا یا پلاستیک را در دهان بیمار قرار می‌دهد و مقوا یا پلاستیک موجود در دهان بیمار، فیلم را ذخیره می‌کند. برای قسمت‌های مختلف و دندان‌ها این عمل تکرار می‌شود تا از همه دندان‌ها عکس گرفته شود. بعضی از دستگاه‌های اشعه ایکس به دوربین مجهز هستند و سر بیمار را می‌چرخانند و از تمام قسمت‌ها عکسبرداری می‌کنند. ممکن است برخی از بیماران به دلیل استفاده از مقوا یا پلاستیک در لای دندان خود احساس تهوع کنند. در این گونه موارد باید حواس خود را با دیدن تصاویر روی دیوار پرت کنند یا نفس عمیق بکشند. 

سخن پایانی

 رادیولوژی دهان و دندان، تصاویری است که از دندان، استخوان و بافت‌های نرم گرفته می‌شود. امروزه بدون استفاده از تجهیزات جدید و پیشرفته همچون رادیوگرافی نمی‌توان به تشخیص دقیق بیماری‌های دهان و دندان پرداخت. ما در مطلب امروز به انواع رادیوگرافی‌ها که شامل انواع رادیوگرافی داخل دهانی و خارج دهانی بودند پرداختیم. اگر شما به اطلاعات بیشتری در این زمینه نیاز دارید می‌توانید به سایت دندانپزشکی مهرآوید مراجعه کنید. شما می‌توانید علاوه بر آن از لیست مراکز رادیولوژی دندان و هزینه‌های رادیوگرافی و قیمت عکس opg مطلع شوید.